De beweging van de aarde bepaalt de lengte van de dagen
De lengte van een dag hangt af van hoe de aarde om de zon draait en om zijn eigen as. Niet elke dag is even lang licht. In de zomer zijn de dagen lang: de zon komt vroeg op en gaat laat onder. In de winter gebeurt precies het tegenovergestelde. Door de schuine stand van de aarde ten opzichte van de zon, krijgt het noordelijk halfrond in de winter minder zonlicht. Daarom worden dagen korter naarmate de winter nadert. De allerkortste dag is het moment dat de zon het minst hoog aan de hemel staat en de tijd tussen zonsopgang en zonsondergang het kleinst is. Op het zuidelijk halfrond gebeurt dit juist in juni.
Waarom de kortste dag meestal op 21 december valt
In Nederland en de rest van het noordelijk halfrond is de kortste dag bijna altijd op 21 december. Soms valt hij op 22 december, maar dat is uitzonderlijk. Deze dag noemt men ook wel de winterzonnewende. Op deze dag begint de astronomische winter. Hierna worden de dagen heel langzaam weer langer. Met andere woorden: de langste nacht van het jaar is meteen het startpunt voor meer licht en langere dagen. Niet alleen in Europa, maar ook in landen zoals Canada, Rusland en grote delen van Azië kennen mensen deze donkere dag.
Het verschil tussen zonsopgang en zonsondergang
De tijd tussen zonsopgang en zonsondergang is dus het kortst. Bij ons betekent dat vaak dat de zon ongeveer rond 8:45 uur opkomt en alweer om 16:30 uur ondergaat. In sommige delen van Nederland is het verschil tussen de langste en de kortste dag wel zes tot zeven uur. In het hoge noorden wordt dat verschil nog groter. Daar in Scandinavië of nog dichter bij de Noordpool zijn de dagen in de winter soms nauwelijks licht. Voor mensen die vroeg moeten opstaan om naar hun werk of school te gaan, kan dat pittig zijn. Gelukkig weten veel mensen dat na deze dag het langer licht blijft: een positief gevoel.
Feestdagen en tradities rondom de kortste dag
Rond de donkerste tijd van het jaar ontstaan wereldwijd oude gebruiken en feesten. Veel Kersttradities en jaarfeesten in Europa stammen af van oude winterfeesten, die vaak plaatsvonden rond de winterzonnewende. Denk aan het feest van het licht in Zweden, of Yule in Noord-Europa. Ook in andere culturen wordt het lengen van de dagen gevierd. Mensen staken vuren aan, hingen lichtjes op of hielden gezamenlijke maaltijden, als teken dat het licht weer zou terugkeren. Nu zien we dat terug in de vele lichtjes in huizen en straten en het samenzijn met familie en vrienden rond Kerst en Oud en Nieuw.
Wat betekent de kortste dag voor mensen en natuur?
Deze dag heeft niet alleen invloed op het daglicht, maar ook op mensen zelf. Veel mensen voelen zich vermoeid of zijn een beetje somber als het zoveel donkerder is. Dat is heel normaal! Planten en dieren merken het ook: sommige bomen laten hun bladeren vallen, vogels trekken weg en veel dieren houden een winterslaap. Na de kortste dag komt er langzaam weer meer licht. Dat betekent dat planten weer uitlopen, dieren actiever worden en veel mensen zich vrolijker voelen. Het is dus een belangrijk keerpunt, elk jaar weer.
Veelgestelde vragen over de kortste dag van het jaar
Wanneer is de kortste dag van het jaar? De kortste dag van het jaar valt meestal op 21 december, soms op 22 december. Deze dag heet ook de winterzonnewende.
Hoe lang duurt het daglicht op de kortste dag? In Nederland heeft de kortste dag gemiddeld zo’n 7 tot 8 uur daglicht, afhankelijk van waar je bent in het land.
Waarom zijn de dagen in de winter zo kort? De aarde staat scheef ten opzichte van de zon. In de winter krijgt het noordelijk halfrond daardoor minder zonlicht. Dit zorgt voor korte dagen en lange nachten.
Wordt het direct na de kortste dag weer langer licht? Na de kortste dag worden de dagen langzaam weer langer, maar het verschil is eerst nog heel klein. Pas na een paar weken is het echt goed te merken.
Heeft de kortste dag invloed op planten en dieren? Na de kortste dag krijgen planten en dieren heel langzaam weer meer licht. Planten groeien weer en sommige dieren worden actiever.